Ankebut Group International

Beyaz Yaka Suçluluğu

Ekonomik suçların kriminolojik yönü ‘‘beyaz yaka suçluluğu’’ kavramı ile açıklanır; çünkü bu suç faillerinin büyük bir çoğunluğu (hatta kısmen ‘‘ihale mafyası’’ olarak tanımlanan çıkar amaçlı suç örgütü üyeleri) beyaz yaka suçlusu tanımı içine girerler. Bilişim suçları failleri ise tam anlamıyla bu kategorinin içinde yer alırlar.

Beyaz yaka suçu terimi ilk olarak Amerikalı kriminolog Edwin H. Sutherland tarafından kaleme alınan ‘‘Beyaz Yaka Suçluluğu’’ isimli makalenin 1940 yılında Amerikan Sosyoloji Dergisi’nde Sutherland’ın özel bir yasaya aykırı davranış şeklini ifade etmek için ürettiği bir kavramdır. Sutherland beyaz yaka suçu ‘‘toplum içinde saygınlık ve yüksek itibara sahip bir kişi tarafından, mesleği çerçevesinde, bu kişiye karşı duyulan güvenin ihlal edilmesi suretiyle işlenen suçlar’’ olarak tanımlanır.

Beyaz yaka suçu olarak işlendiği belirtilen suçların büyük bir çoğunluğu ceza hukukunda ekonomik suçlar olarak sınıflandırılan, finans işlerinde yanlış ya da yanıltıcı bilgi verilmesi veya verilmemesi gereken bilgilerin verilmesi, borsaların etkilenmesi, özellikle devletle yapılan işlerde memurlara rüşvet verilmesi, ihaleye ve edimin ifasına fesat karıştırılması, reklam ve satışta gerçek dışı bilgilerin kullanılması, güveni kötüye kullanma, vergi suçları, hileli iflas suçları ve haksız ekonomik çıkar elde etmeye yönelik suçlar gibi suç tiplerinden oluşmaktadır. Bu suçların birçoğu geçtiğimiz yüzyılda özellikle serbest piyasa ekonomisinin uygulanması ve yaygınlık kazanmasıyla ortaya çıkan suç tipleridir.

Beyaz yaka suçları açısından önemli olan husus bunların mesleki bir ilgi çerçevesinde işlenmesi ve suçları işleyen faillerin, suç oluşturan mesleki faaliyetleri dışında yasalara son derece saygılı ve genellikle sosyal-ekonomik açıdan iyi derecedeki kişilerden oluşmaktadır.

İnsanların ‘‘suç nedir?’’ sorusuyla karşılaştıkları zaman en son akıllarına gelen yanıtlardan birisi beyaz yaka suçlarıdır. Beyaz yaka suçları, 1980’lerin sonuna kadar kamuoyu tarafından genel anlamda suç olarak tanınan ve algılanan bir olgu olmamıştır. Ancak bugün her iki kavram da kriminolojide önemli bir yer edinmiştir. Avrupa’da beyaz yaka suçluları probleminin kökleri, esasında endüstri toplumunun sosyal çatışmalarına dayanır. Bu çatışmaların en önemlisi, özellikle egemen olan elit sınıflar ve toplumun daha az imtiyazlı sınıfları arasındaki güç ve çıkar çatışmasıdır. Yani aslında beyaz yaka suçları, temelinde ekonomik çıkar elde etme amacı olan suçlardır. Bu da ‘‘ekonomik suç’’ kavramını doğurmaktadır.

Ekonomik suçluluk, kriminolojinin son otuz yıldır yoğun olarak meşgul olduğu bir konudur. Bu arada şüphesiz organize boyutu nedeniyle ‘‘organize suçluluk’’ bağlamında da gündeme gelmektedir. Suçun ekonomik boyutu üzerinde yıllarca durulmuştur. Hatta ‘‘beyaz yakalı suç’’ kavramı gündeme gelene kadar suç teorilerinde genel bir ön yargı olarak suçluluğun, yoksul sınıflara özgü bir davranış olduğu kabul edilmiştir. Bu yüzden uzun yıllar, yoksulluğun suçluluğu da ifade edeceği, dolayısıyla suçluluğun her şeyden önce ekonomik olarak zayıf olanlarda aranılması gerektiği kabul edilmişti. Zengin ve güçlü, ekonomik olarak kuvvetli bir kişinin fail olması söz konusu olamazdı. Ancak, zengin ve güçlü kişilerin ekonomik alanda mali boyutları çok daha yüksek olan suçlar işlemekten çekinmedikleri ve bu suçların ortaya çıkmasını engellemek için bir takım başka suçları da işledikleri ortaya çıkmıştır. İşte bu kişilerin ekonomik çıkar amaçlı suç işlemeleri olgusu kriminolojik açıdan beyaz yaka suçluluğu olarak kavramlaştırılmıştır.

Ekonomik Suç Kavramı ve Tanımı

Ekonomik suç kavramının ne olduğunu açıklamadan önce bu konudaki terim karşılığı giderilmelidir. Öğreti ve uygulamada mali suçlar, ticari suçlar ve ekonomik suçlar aynı anlama gelmek üzere kullanılmaktadır; ancak ifade edilmelidir ki, mali suçlar ticari suçların, ticari suçlar da ekonomik suçların altında yer almaktadır, dolayısıyla kapsayıcı olması nedeniyle ekonomik suçlar teriminin kullanılması daha doğrudur.

Ekonomik suçun ne olduğu konusunda çok sayıda tanım olmakla beraber, bunun tam olarak sınırlarının ve özelliklerinin yer aldığı ve üzerinde görüş birliğine varılan, herkes tarafından kabul edilen açık bir tanımı bulunmamaktadır. Bazı ülkelerde olduğu gibi mevzuatta ekonomik suçun tanımlanmamış hatta bu konudan hiç bahsedilmemiş olması nedeniyle de bu kavramın tanımı ve özelliklerinin belirlenmesi tamamen öğretiye bırakılmıştır.

Konuyla ilgili yapılan özellikle yakın tarihli çalışmalarda ekonomik suçlar kriminolojik-sosyolojik, ceza muhakemesi kuralları ve korunan hukuksal değer açısından gruplandırılarak tanımlanmaktadır.